चौबंन (२०५४) साल तिर म बेचलर सकेर जागिर खान यहाँ आएको थिए। पैलो-पैलो जागिर खुब मजाले काम पनि गरिन्थ्यो, रमान्थ्यो पनि, भुलाइन्थ्यो पनि। म आफुलाई लकि नै सम्जंथे , पडाई सकिने बित्तिकै राम्रै तलब भएको जागिर पाएको थिगीमा पाए। जिन्दहाड नटेकेको मान्छे, मैले पाहाड मा जागिर पाए भन्दा , आमाले खुसि हुनु त कता फिक्का अनुहार लाउनु भा थियो। पस्चिम बाट सुरु भएको द्वन्ध बिस्तारै पूर्वतिर मौलिन थालेको मेरी आमालाई राम्ररि थाहा थियो , बुबाले सम्जाउदै भन्नु भा थियो "समाजमा काम गर्छन इनिहरु चिन्ता लिनु पर्दैन" । समाजमा के काम गर्छन , बाउले के भन्न खोज्या हुन् मेरी आमालाई समजमा आए जस्तो मैले बुजेको थीइन। हाम्रो अफिस मा ७ जना जति थियौ तेती बेला। तेस्मा एक जान स्थानीय दिदि पनि थीइन जो सफा सुघर देखि लिएर चिया सम्म हामि लाई खुवाथीइन। उनि तेती हास्न जान्ने थीइनन तेही पनि कैले काही चिया ल्याउदा , मेरो कम्पुटर मा बजदै गरेका ' सब्द संगीत' कहि भेजा मा नउत्रने अंग्रेजी हेभी मेटल सुनेर हास्न खोजे जस्तो गर्थिन। यस्तो मौका को फाइदा उठाउदै मा उनि संग नजिक हुन खोज्थे र उन्लाइ उन्को परिवारको अवस्था, परिवारको सदस्यको बारे मा सोद्द्थे। उनको परिवारमा २ छोरा र ४ छोरी रहेछन। बुढा बितेका रहेछन। "गाउका माहजंनका हली बस्थे, लगातार जोरो आएको थियो , १५ दिनमा जोरोले लग्यो" एक दिन उनले भनिन। एउटा छोरो १४ वर्षको कक्षा ६ मा र अर्को छोरो १० वर्षको कक्षा २ मा पद्दा रहेछन।
एक दिन म फिल्ड बाट अफिस छिर्दा-छिर्दै ठुलो-ठुलो स्वोर मा उनि कराएको सुने। म दौडदै हाकिमको कोठामा छिरे। उनि ठुलो ठुलो आवाज मा औला ठड्याउदै बोल्दै थीइन। मैले वातावरण बुज्न सकिन र नबोली बसे।
तेस्पछि उनि अफिस आउन छोडिन। बिस्तारै बुज्दै जादा उनि तलब बडाउनु परो भनेर भन्न हाकिम कोमा आकी रहिछन। उनको ५ बर्ष देखि एउटै तलब रहेछ। अन्य कर्मचारीको चाई बर्सै पिछे बढ्ने उनलाई थाहा रहेछ। हाकिमले म माथि कुरा गर्छु भन्दै टार्ने गरेका रहेछन , उनिलाई असर्य भएछ र चर्केकी रहिछिन। मलाई अनौठो लागिरा थियो , उनको घरको अवस्था नाजुक थियो , बनि बती गरेर कमाउने भन्दा धेरै अफिसले दिनै राख्या थियो , कामै किन छाडिन। एक दिन मलाई एउटा ले सुनायो, उनि माओबादिमा लागिन रे , बर्सौ देखि हेपिदै आएकाको हक अधिकारका लागि लड्नु पर्छ, सर्बहारहरु अब एक जुट हुनु पर्छ भन्दै उन्लाई गाउकै एक जानाले क्रान्तिमा हिस्सा लियाछ। एक दिन मा उनको घर गएको थिए , छोरा-छोरी अलपत्र छाडेर उनि क्रान्तिमा होमिछिन। एक जाना छिमेकीले सुनाईन यहा एक जाना बच्चाको कुरा छैन दीदी भन्दै उनि अरु के के हिन्ने बेलामा भन्दै थिइन् रे। "हाम्ले जति कोसिस गरे पनि उन्लाई रोक्न सकिनम" उनले भनिन।
फेरी अहिले म तेहि ठाममा जागिरमा आएको छु। यो पन्द्र वर्ष मा देशमा अनेक उतार-चडाब भएको छ। देश हाक्ने पद्दतिमा फेर बादल आएको छ। लामो समय संगर्ष पछि , युद्धको बाटो त्यागेर माओबादी सत्तामा पुग्या छ। मैले अफिस आएको केहि दिन पछि , उनको बारेमा जान्न मन लागेर बुज्न थाले। म उनको घर एक दिन गए। उनको घर भत्कन ठिक्क परे जस्तो भा रहेछ। बाहिरै मूल ढोकामा उनि र उनको छोराको फोटो मा माला जुण्ड्याईको देखेर म झस्किय। कम्ब्याक ड्रेसमा लामो बन्दुक बोकेर उनि उभिरहेकी रहिछन। उनि छेउमा बस्ने अर्को केटो को होला भन्ने लागो। एकै छिन मा एक जान कान मा ठुला ठुला मुन्द्री लागाको, जुल्फे केटो अगाडी आई पुग्यो। मलाई कसलाई खोज्नु भा भनेर सोध्यो मैले उ संग सामान्य बातचित गरेर छेउ कै चिया पसलमा छिरे। त्यहा बुज्दै जादा उनि लागेको केहि पछाडी उनको छोरो नि पडाई छोडेर आम संगै क्रान्ति मा होमियो रे , दुवै जान भिडन्तमा सहगत प्राप्त गरे रे। "छोरीहरु को-को संग कता कता लागे सर, कान्छो छोरो चै अहिले ड्यास माओबादिमा कुदी हिड्छ" पसल्नी बोलिन । "यो सरकारले हाम्रो समस्या बुजेन, हामि सहिद परिवारलाई हेरेन भन्दै कुद्छ" उनले थपिन। उसले कति पढेको छ नि भनेर मैले सोधे, "के को पद्नु सर आमा हिने पछि केहि समय काकाको मा बस्यो, अलिकति खुट्टा लागे पछि तिहा बाट निस्किएर आफ्नै घर मा बस्दै छ, फेरी हतियार उठ्न सक्छ भन्दै हिन्छ" उनले भनिन। म चिया को पैसा तिरेर बाट लागे।
यहा कसैले आकडा निकाल्या छ , क्रान्तिको नाम मा कति टुहुरा भए, कति बिदवा भए, कति गुण्डा भए, कति सिंह भए , कति बिराला भए। स्यालहरु सिंहले अत्याचार गरो भन्दै डकुरेर आफु सिंह भए अरुलाई बिराला बनैदिए।
क्रान्तिगर्ने ले किन बुजेनन , युद्ध भन्दा ठुलो हतियार सिक्षा हो भनेर ? किन भनेन उनीलाई तिमि तिम्रो छोरालाइ दुख गरेर नि पढाउ , एक दिन तिम्रो छोरो तिम्ले कुचो लाएको अफिसमा कलम कुदाउने हुन्छा।
