Pages

Monday, May 18, 2015

जयसलाम

पैला
रुख देख्या थिएँ
छहारी-सितलता सोच्या थिएँ
अनगिन्ती मिठा फल कल्प्या थिएँ
'जय नेपाल' सुन्या थिएँ
आहा 'जय' अनि 'नेपाल'को
"जिन्दाबाद-जिन्दाबाद"
अलि पछि
हसियाँ-हतौडा देख्या थिएँ
लह-लह हरिया बालि सोच्या थिएँ
हर नेपालीको सुन्दर घर-भकारी भरि अन्न कल्प्या थिएँ
'लाल सलाम'-'काम्रेड' सुन्या थिएँ
आहा 'लाल' यानकी 'उर्जा'
'सलाम' यानकी 'सदभाव'
'काम्रेड' यानकी 'कामदेव', 'कामदेव' यानकी 'परिश्रमका पुजारी'
"लाल सलाम - लाल सालाम"
पछि
फुस्रो बुढो 'रुख'ले घर-बार किचेको देखें
'रुख'बाट फलको आशामा प्राण त्यागेका देखें
'हसियाँ'ले घाटी रेटेर, 'हथौडा'ले टाउको फोरेर
ह्वाल-ह्वालती रगत बगाएका 'काम्रेड'हरु देखें
केहि त गर्नु नै थियो,
झोसी दिएँ 'रुख'मा सलाईको काँटि
जलाइ दिएँ रगत बलि माग्ने 'हसियाँ-हथौडा'
उडाइ दिएँ धुवाँ संगै 'भोलाटाइल' तत्वहरु
पीइ दिएँ 'खरानी' पानीमा मिसाएर
फेरी दिएँ पिसाब संगै आफ्ना कु-संकुचित बिचारहरु    

Wednesday, November 12, 2014

Stop !!!

आमा तपैले बुझ्दै भोग्दै आउनु भएको छ
धेरै नजन्मिदै अनि  धेरै बोल्नै नपाउदै
धेरै टुकु-टुकु हिन्दै निचोरिञ्छन रे
धेरै रजस्वला अगाडिनै
रगतको भेल बगाउछन रे !
कसैले लेखेको देखे आमा
मर्नु अगाडि सम्म त्राशमा बाच्नु पर्छ रे !
अगि लेख्न सकिन आमा
मैले लेख्नैका लागि कथा खोज्न सकिन आमा    
http://i.huffpost.com/gen/1214124/thumbs/o-VIOLENCE-AGAINST-WOMEN-facebook.jpg









                                                                                        















(Source: http://i.huffpost.com/gen/1214124/thumbs/o-VIOLENCE-AGAINST-WOMEN-facebook.jpg)

Monday, November 10, 2014

मेरो साइकल

एक दिन,
यस्ले मलाई
मेरो बास-स्थान देखि
गल्लि-सडक-नदि किनारा हुदैं
बिसाल दह ओरिपरि घुमायो, हरिया पाहड देखायो
सुन्दर पार्क अनि कलात्मक मुर्ति देखायो
वेस्टर्न देखि ईस्टर्न संगीत सुनाएर
आफैं उपहार दियर फर्कायो













त्यसपछिका दिनमा,
यसको खुट्टामा बाधेका फलामे सिक्री खोलिएको छैन
रंगिन पात पलाएर झरी सके, यसलाई अत्तोपत्तो छैन
लाग्दै छ
घुम्सिएर हिक्लिक-हिक्लिक भएको यस्ले
चाडै क्रान्तिको आन्दोलन घोसणा गर्न बेर छैन
चेन, ब्रेक, पाइडल जाम गर्न बेर छैन,
खियालाई प्रेम गरेर स्पोक भाच्न बेर छैन
निसासिएको सुरमा आफ्नै हावा पिउन बेर छैन
या 'मालिक बहिस्कार'आवाहन नै गर्न बेर छैन

Wednesday, November 5, 2014

मेरी उ

एक दिन उस्ले मलाई
उसका रंगिन सपना साटेर
आफु 'श्याम-श्वेत' छु भनि
आफ्नो पढेर ठुली ज्ञानी हुने उदेस्य सुनाएर
आफु अनपढ लाटी छु भनि
अनि क्रान्तिको नाममा मान्छे मार्ने
आफु एक हत्यारा  हुँ भनि
 
फेरी
उस्ले काली छु भनि, म उस्लाई सफा देक्छु
उस्का सफा अनुहारमा समयले लगाको दाग प्रस्ट देख्छु
उस्ले पुड्कि छु भनि, म उसमा अग्लो विचार पाउछु
उस्का द्रिढ विचार अझै नि उस्तै देख्छु-फराकिला देक्छु
उस्ले चिम्रा आँखा झन् भनि, म उस्मा फराकिलो सागर देख्छु
उस्को बीरगत श्रीमानको निसानी 'उस्को छोरो' हर क्षण नाचिरहेको देख्छु उसकै आँखामा
उस्ले नाक बाङ्गो छ भनि, म उसमा सिधापन पाउँछु
सिधै उ बर्सौ लड्या थिई युद्ध मैदानमा स्वार्थहिन

म सब्दहिन भावना पस्कि रहेंथे
उस्ले चालै नपाई उस्को ओठ मेरो ओठमा राखेर
बाहुन अझै 'बच्चा' भनि
उस्को ओठ हुदै छिरेका क्रान्तिका रागहरु
अझै नि बिस्फोटिन खोज्छन -हर रात-हर दिन

Tuesday, November 4, 2014

मेरो विज्ञानले आफ्नै आयु नाप्ने
यन्त्र आविस्कार गर्न नसकेको खुसियालीमा
कृष्णको बोलि सपाट लिएर भन्छु
झर्नु छ साथि, झर्नु छ-एक दिन
खंग्रङ्गै हुनु छ, पलाउनु जो फेरी त छदैछ

Monday, September 22, 2014

कल्पना अनि यथार्तता

sketch: http: //25.media.tumblr.com/
तिम्री आमाले एकादेशको  'समय'
राजकुमारको कथा भाका हाली-हाली ' लय ' 
'तेजस्बी, अति सुन्दर, घोडामा राजकुमारीलाई लिन ..... '' कल्पना '
सुनाए झैँ मलाइ नि मेरा बा ले
'सुन्केस्री कथाहरु' सुनाउनु भको छ
तिमीले झैँ मैले नि
'सुन्केस्री रानी अब त ओर्लनछिन नि!' सोधेको छु
धरातल हाम्रो एक हो
फरक यति हो तिम्री आमाले तिमीलाई सुताउन सुनाउथिन ' लोहोरी ' 
मेरा बा ले मकै छोड्यादा समयको पत्तो हुन्न भनेर सुनाउनु हुन्थो  'बाध्यता'
उपल्लो देशको राजकुमारका कल्पना
निन्द्रका औसधि 'लोहोरी' हुन

लगाइदिने औठी सुनको किन्न धौ-धौ पर्ने बेलामा " महंगी " 
सुनका केशकी राजकुमारीको कल्पना त्यागेको छु " यथार्तता " 

घोडा नभएर के भो र, बादल पारीको देश नलागेर के भो र
'सिमांचल एकास्प्रेस'मा चडाएर' बनाराश देखि गोआ 'सम्म संगै जाने सोचेको छु " सपना " 
बिशाल पर्खाल भित्र तिमीलाई सिमित नराखेर खुल्ला हावामा कावा खुवाउने सपना देखेको छु "'स्वतन्त्रता'' 
बिशाल पर - पर सम्म तिमि उडेको हेर्न मेरा आँखा आतुर छन्'''' रहर 
म कालो हुँला, मेरा नारि तिमीलाई रक्षा गर्न समर्थन नहोलान
तर तिम्रा पाखुरा बलआउने उत्प्रेना दिन मेरा ओठ थाक्ने छैनन् "निरन्तरता" 
कल्पना भन्दा मजबुद केहि हुन्न सम्झ " सोच " 
तिम्रो राजकुमारले घोडालाई खुल्ला छोडेर " दासमुक्त " 
तरबारबाट आफ्नु सक्ति बिकेन्द्रित नगरेर  ' सान्ति '
तिम्रा सामु खडा छ ' समानता ' 
तिमीलाई अलिसान दरबारमा पाल्ने नभएर ' खुसि ' 
'जिन्दगि भरि उत्प्रेनाका साथ दिने बाचा गर्दैछ' ' उत्प्रेना '' साथ ' 

Wednesday, September 17, 2014

बा, म, ऊ: प्रस्ताब

बा, मेरो बा
मलाई बाँसको फिर-फिरे बनाइदिने बा
मलाई काँधमा बोकी स्कुल लाने बा
म भन्दा पहिला आसुँ झार्ने बा
तपाइंको कथा सुन्दै हुर्केको म
आज मेरो भुत सुन्नुस है
है बा
तपाइंलाई जदौ गर्ने बिर्खेकी छोरी
तपाइंले हाल्देकै पाठशालामा भेटेको
मेरी बालसखा हो-मिठिकुमारी
उसले एक दिन टिफ़िनमा जुठो खुवाएकी थिई
त्यहि साँझ स्कुलबाट फर्कदा चुमेकी थिई
पोइला लाने आग्रह गरेकी थिई
त्यो रात जात र प्रेमको दोसाँधमा निन्द्रा नपर्दा
तपैले मोहिखाएको याद आयो बा
हामि दुवैको जात गएको आज याद आयो

थाहा छ बा
हाम्रा घर्मा बन्धुक धारी आउनु पूर्व एक दिन
उसको आँखामाक्रान्तिको ज्वाला बलेको देखे
उसले सभ्रान्तका बिरुद्ध लड्छु
जात र दमनको पर्खाल भत्काउने
आदि इत्यादि कुरा गरेकी थिए

अनि के बा,
बर्षौ पछि हिजो एक्कासी उ संग भेट्भो
उ संगै अतितको भेल आयो
जनयुद्धको उपलब्धि र क्षतिको बहस आयो
उसको बीरगत श्रीमानको मृत्यु र
उसको उपहार छोरोको कुरा आयो
अनि के बा
उसको हातबाट युद्धको गन्ध आयो
बन्धुके ठेलामा एक बेग्लै घ्रसण आयो
उसको आँखाबाट आशुँको भेल आयो
कता-कता मेरो मस्तिस्कामा प्रेमको छाल आयो
उ र म बीच नजानिँदो सामिप्यता आयो
'मेरो ओठमा उसको ओठको चिसो आयो'
बा, मेरो बा
आमाको काखको न्यास्रो लागेर आयो
अनि नि बा
एक्कासी फेरी उसैबाट प्रेमको प्रस्ताब आयो
त्यो संगै तपाइले चिया पसलमा बोलेका विचार
समानता र सहयोगिपनको याद आयो बा
बा, त्यो हेर्दा ठ्याक्कैहामि जस्तै छे
हामि जस्तै बोल्छे
अनि उसको छोरो
ठुलो-बुवाको नाति जस्तो छ
उस्ले भनेकी
तपैंमा कुप्रथाको कुनै कण बाकि छैन रे
हो बा?   

Sunday, August 10, 2014

आखिरमा जिन्दगि त दर्पण छायाँ त रहेछ नि

म सानु स्कुलमा पढ्ने बालक हुँदा चलचित्र घर भित्र पसेर चलचित्र हेर्दा नि टाउको दुख्ने, पेट दुख्ने इत्यदि हुन्थो.  एक पटक मेरागाम मा, स्कुल्मा खुबै दु: खित समाचार चायो, 'हिरो श्री कृश्ण श्रेष्ठलाई क्यान्सर लागो रे उन्लाई खुन दिनु पर्छ रे'.  धेरै मेर थालो स खि हरु खुन म दिन्छु भन्दै गरेको सुनिन.  त्यतिबेला मैले खासै उन्को फिल्म नहेरे पनि एउटा बेग्लै उदास म पनि छाएको थियो, उनका लागि केहि गर्नु पर्छ भनेर धेरै समय सोचमा दुब्या अझै याद आउछ.  केहि समय पछि उहाँको रोग निको भो भन्ने खबर आउदा मेरो स्कुलमा एउटा उल्लास नै छाएको थियो, साथीहरुको मुहारमा एका - एक हसिलो छाल आएको थियो.
पछि जब जब ऊहाँका चलचित्र हेर्दै गए उहा प्रतिको सम्मान बढ्दै गयो, तेस्तो कुनै एक सिनेमा हेरिएन जुन हेरुञ्जेल पुरानु झझल्को न - आएको होस्.
केहि समय अगि राजेस दाई पछि उहाँले बिहा ​​गर्नु भएको समाचारले पनि एउटा बेग्लै तरङ्ग ल्याएको थियो
आज बिहान एक्कासी जब फेसबुक लग - इन गरें उहाको मृत्युको समाचारले एक छिन सबै टक्क अडिएझै लागो, मेरो बर्तमान पज भए जस्तो, अहिले सबै कुरा झल् - झली आई रहेको छ, उहाको आत्मा चाडै. हिमालपारिको भूभागमा कुनै रुपमा आओस प्राथना गर्दछु.  आखिरमा जिन्दगि त दर्पण छायाँ त रहेछ नि.

Saturday, August 2, 2014

Automating agriculture

BY - Kshitij Adhikari & Sagar kafle
The government has taken a positive by declaring the Next Step ten years as a 'Decade of Agricultural Revolution'. Mechanisation By prioritizing Farm, the Country can Go a long way in Increasing Agricultural Production and ITS can pursue Necessary Steps Toward this promised 'Agricultural revolution '.
Reasons to mechanise
Nepal's diversity of crops, soil, Climate, and Agricultural practices Requires Improved Equipment for Product cultivation. It is Important to Acquire Improved hand Tools, Animal-drawn implements, Power tillers and Tractors, Depending on the terrain conditions. While doing so, we need to ensure that the Equipment is Cost-effective and Energy-efficient and reduces drudgery. Requires This carefully chosen, tested, refined and Equipment Designed based on Site-specific feedback. On-Farm Trials Also have to be conducted for adaptation and to Enhance Regional crop production and productivity by ensuring the timeliness of farm operations and the efficient use of inputs.
Power Availability per hectare in Nepal is quite low, compared to other South Asian countries. This could be a Problem IF Nepal seeks to attain sustainable growth in Agriculture Farm mechanisation through. According to the 2012 Nepal Economic Growth Agenda report, "Only 1 percent of Farmers own a tractor or Power Tiller; 52 percent of them own or Improved Basic types of Equipment like plows plows; Farmer and merely 7 percent of households own a pumping SET. .. The Agriculture Sector, Which employs More than 66 percent of the Workforce, contributed Only 35 percent of the GDP. The average growth rate of the Agriculture Sector Between 2002 and 2011 has been 3.18 percent. "Clearly This situation highlights the inefficiency of the Technology used in Nepal's Agricultural Sector.
Setbacks for growth
According to Shreemat Shrestha, Chief Division of Agricultural Engineering at the Nepal Agricultural Research Council, "Mechanical Power contributes to Agriculture Activities Only 23 percent, mainly in cultivation and threshing, out of Which is solely utilised 92 percent in the Tarai. Animal Power as a primary source contributes 41 percent of Farm Power and Power contributes 36 percent human. Women alone constitute 64 percent of the total human Workforce. "Tractors are imported with low custom duties and Taxes in the name of Agricultural mechanisation. But nowadays, these are More Often seen carrying construction materials rather than being used in agriculture.
Additionally, FOOD Security is a serious Challenge for the government as millions of youths are compelled to Leave the Nation to Meet Their Basic needs. The 2011 Census Shows a population growth rate of 1.35 per annum, nearly doubled in Which Three decades. The Agricultural growth rate, however, is 3.18 percent, Which needs to Increase steadily in order to address FOOD Security Issues and More Contribute to the GDP. To that end, the government Must Farm modernisation use as a Strategy to deter youths from Nepal's Leaving the Country.
The Agricultural Mechanisation Division Directly under the Agricultural Engineering Division could ASSESS the current status and impact of Agricultural mechanisation. Spite, Farm mechanisation-related projects can be conducted in Collaboration with the Institute of Engineering. Purwanchal The Campus in Dharan has the capability to Conduct Research -oriented Programmes and Farm Machinery-based Studies. Gradually, we can SET up a Centre for Testing Farm Equipment, thus providing students with exposure to the status of Farm Machinery.
Also this could Help the government maintain a Proper standardisation of Farm Machinery at the National Level as Required. Initiating Research Programmes would Improve the existing practices and Agricultural Technologies. When the government establishes an Innovative and Competitive Environment with Rewards, Aspiring Personnel will Seek opportunities to participate. Eventually, this could Provide an Extra Boost to Researchers as well as the mechanisation Process.
Equipment for farms
However, Despite promoting mechanisation Farm, the Agriculture Ministry publishes Controversial Policies Which sometimes Farmers dissuade from using Advanced Technologies. A recent Decision to Ban the combine Harvester has had a negative impact on Farms. On the other hand, developed countries are fully mechanized, equipped with leading technologies such as precision agriculture and automation of machineries for optimum profitability, sustainability and protection of the land resources.
Nepal is a Land-scarce Country in terms of cultivable Land; Only 11.7 percent of the Land is used for Agriculture, According to current World Bank data, with Land Availability per Household Decreasing from 0.8 hectares in 2001 to 0.6 hectares in 2008, According to the Central Bureau of Statistics. Land fragmentation is One of the primary drawbacks to mechanisation.
More Attention should be paid to selectively So introducing mechanisation Powerful Technology with a mixed approach of having an Organic base to Harness More Productivity and Profitability while Addressing soil and environmental Issues. Knapsack-type Light-Weight Power Tools May be More am truly concerned about for cultivation on terraces and Hill slopes. tillers with matching Light-Weight Power Equipment can be Recommended for cultivation in the valleys and terraces. And Even Made Animal farming Systems can be efficient by introducing harnessing Improved Systems and Equipment packages matching Such as rotary-mode applications work for Animals.
Furthermore, as Women are the primary human Currently Sources of Power in Farms, Women-friendly Tools and Equipment should be introduced to Increase output and Reduce drudgery. Skill-oriented Training could be organised by I / NGOs, Agricultural Research Institutes and Centers to government Benefit Farmers. exempting Tax Tool for Agricultural imports would encourage Also Relaxing Advanced mechanisation of custom duties and the Agriculture Sector.
------------
This article is published on July 29 in The Kathmandu Post. 
Click here to Read in The Kathmandu Post.

Sunday, June 8, 2014

लालबाबु पण्डित र रास्ट्रियता

पहिले पटक हचुवामा (लहि - लहैमा) कबिता बाचन गर्दा मैले सान्त्वना पुरस्कार पाएको थिए. पुस्पलाल स्मृति क्लबले गरेको उक्त कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि 'लाल बाबु पण्डित' थिय. उनले 56 को चुबाबमा होला मेरै गाउको क्षेत्रबाट चुनाब जितेका थिय त्यहि भएर उनलाई ठम्याउन खासै गाह्रो परेन. कालो बर्नका अलिक होचा, भुक्के चपल लाएका, खासै भाकामिलाएर नबोल्ने, कुर्सिमा पनि खुट्टा माथि राखेर बसेका थिए. मेरो पार्टिका संसदलाई हराएकाले तेतिबेला उनि मलाई मन पर्दैन थिए. पहिलो संबिधान सभाको चुनाबमा उनीले हारे जस्तो लाग्छ तर दोस्रो चुनाबमा समानुपातिकमा परेका उनि मन्त्रि भएका छन् र बिगत केहि समय देखि उनि केहि मुद्धा (प्रणाली) लिएर निकै चर्चित छन्. उनि मन्त्रि  भै सके पछि पनि उनको जीवन सैली उस्तै देखिदै छ, उनि रास्ट्रियताको सवालमा कट्टर देखिदैछन. कता - कता उनीबाट रास्ट्र प्रेमको सुगन्ध महसुस गरे मैले. 
उनि बारे खासै अध्यन नगरी लेख्दा केहि कमजोरी भएमा माफ चाहान्छु। उनि सामान्य प्रसासन मात्री भएर पनि ठुलो कदम चाल्न खोज्दैछन, उनको कदमलाई सलाम गर्छु.

Monday, June 2, 2014

सम्झनामा १३ बर्ष; बिरेन्द्र बंस नाश

1. म बिहान उठेर युनिसेफले गाडिदेको कलमा मुख धोएर घर अगाडि बाटोमा निस्केको थिए. मामाको छोरो गोपालदाई साइकल नरोकी कन चिच्याउन थाल्नु भो, 'भिनाजु बिरेन्द्रको त साखा - सन्तान मरे रे नि'. को बिरेन्द्र? पारि लाल्मुनी चोकको हो कि काहा को? यस्तै कुरा दौडिन थालेको थियो. बुवाले 'ओई केटा रेडियो लेर आइज त कुद्दै गएर' भन्नु भो. राति अबेर सम्म गाना सुनेर सिरानमा राखेको रेडियो त्यहि ठाममा थियो. मैले कुदाउदै रेडियो लगेर बुवालाई दिए. बुवाले रेडिओको ब्याण्ड बटार्न थाल्नु भो, 'ट्वा .. ट्वा मात्र आइ राको थियो. बुवाले 'आकास बानि' 'बि.बि.सी.' लगाउन ब्याण्ड बटार्दै भन्नु भो 'ज्या है खतम भएछ, हाम्रा राजा मारिएछन'. एक छिन टिक्क समय अड्केको जस्तो लागो, हास्दै भित्तमा झुण्डिएका हाम्रा राजा पो मारिएका रहेछन.  

2. बिस्तारै माहुल स्वकाकुल हुदै गयो, केहि दिन पछि मेरा दाइहरुले बिराटनगरबाट श्रदान्जली स्वरुप कपाल मुण्डन पारेर गाम आउनु भो. गामका केहिले नि मुण्डन गरेको देखेको थिए.

3. तेस्को केहि समय पछि हाम्रामा एक जाना दाइ देखा परे, उनको नाम नखुलाउ तर उनको घर भन्दा मेरो भन्दा अलिक टाढा मास्तिर थियो र मेरो घर भन्दा अलिक मुन्तिर उनको जग्गा थियो. काका - काकी भन्दै उनि खुसि भएर बोले म संग नि. बुवा या आमाले कसले हो 'बाबु राजाको पुत्ला जलार तलाई समाएको हैन, कसरि छुटिस' भन्नु भो. गामबाट बिराटनगर अनि तिहाबाट उनीलाई हनुमान ढोका पुर्याएको रहेछ. नया सैनिक प्रमुख नियुक्त हुदा वा के गर्दा खुसियालीमा छुटेका रहेछन दाइ, दाइ माओबाधि रहेछन.

4. 'माओबाधि पो बोलाकी रहिछ यार, त्यो संग टासिएर किस खादै गरेको फोटो बनाको थिए क्या'' ए होर अनि? 'धन्न यार माओबादि त आफ्नै साथि परेछ' हाहा .... हाहा

5. एक दिन मेरो घर अगाडि बन कार्की दाइ लाइ कसैले कुट्ट्दै थियो '- आमाले भन्नु भो बाहिर ननिस्कि माओबाधि हुन्. तेस्तॊ साह्रो त कुट्न नहुने आमा, आफ्नै सम्पति खाका हुन्''.

6. 'तास खेल्न नजानु है बुवा, तास कोच्याउछन रे नुन संग'' - आमाले बोल्नु भएको थियो.

7. धेरै दिनको बिराटनगर बसाइ पछि, गाम फर्केको त गाममा छ्याप - छ्याप्ती भै सक्या रहेछन, हाम्रामा त तिनीहरु बास हुन थालेछ, एक घर एक मान्छे रे! भोलि नै पल्ट बुवाले मलाई लेर गाम छोड्नु भो.

Eight. ति बाहुनको घरमा किन भिण भनेर हेर्न गको, आमा - बाउको विरुद्ध माओबाधि पो लेर आको रहेछ छोरो ले त, 'दाइ हजुर हरु त्यो दाइ लाइ छिनु हुन्छ (मेरै गामको त्यहि दाई) भनेर कुरा सुरु गरेर, घटना बुझेर मात्र उफ्रन राम्रो हुने एक डोज हान्देको थिय.

9. एस.एल.सी. सकिएको फुर्सद सदुपयोग गर्दै महेन्द्र चोक बिराटनगरमा धेरै धाइएको थियो, एक जाना दिदिले भाइ नि राजा विरुद्ध कबिता भनेर मलाई धेरै उकासेकी थीइन. राजाले गद्दी त्याग्दै कस्तो कस्तो लागेको थियो, केहि उपाय निस्केला भनेको गिरिजा बाबुको बुढो दिमागले खै के बनायो - बनायो.

10. देस मा के - के तन्त्र घोषना हुने काम भए, आन्बिकाले कम्युनिस्टमा लेखे जस्तै कति कथा भए, कति लेखिए कति माटोमा बिलिन भए. को - को सरकारमा गए, आस्वासन र परिस्थिति उस्तै - उस्तै भए.

आज बिरेन्द्र बंस नाश भएको नि 13 वर्षा पुगेछ, म 12 बर्से केटोनि 25 बर्ष पुगी सकेछु, गाम - बिराटनगर - राजधानी हुदै कोरिया सम्म आइ पुगेको छु. कहिले काही यो देशको इतिहास पड्छु बर्तमान हेर्छु अनि मेरो देश सम्झन्छु.

Sunday, May 4, 2014

देशमा कोही बौलाएको छ

हामीले के बुझ्न जरुरी छ भने 
देशमा कोही बौलाएको छ
देशमा कोही द्रोही भएको छ 
देशमा कोही भ्रस्ट भएको छ 

दिमागका ट्यान्कर भनाउँदाहरु 
उपल्लो दर्जाका सोच्नेहरु 
आफु जनतै हैन सोच्नेहरु
धर्मको नाममा रगत तताउनेहरु
जातको नाममा खुकुरि तेर्साउनेहरु
भाषाको नाममा प्रोपागाण्डा मच्चाउनेहरु

दिन - भर चोकमा चिया पिएर क्रान्ति भुक्नेहरु
साँझ नपर्दै भट्टि छिरेर देशहाक्ने सपना डुकार्नेहरु
नोटको भरमा शब्द कोर्ने - समाचार कुद्नेहरु
भोट दिएको चिनो नमेटिदै नेतालाई गालि गर्नेहरु
दिनभर भजन गाएर रातभर सिरियल चाहार्नेहरु
सान्ति - सुरक्षाको जिम्मा लिएर झुमाको कपडा च्यात्नेहरु
रगत बगाएर पोईले पठाको पैसा रातभर मोबाईलमा घाँस हाल्नेहरु
बर्षौ देखि बिदेश पलाएन भएर देशमा यो भएन उ भएन भुक्नेहरु

हामीले के बुझ्न जरुरी छ भने 
देशमा कोही बौलाएको छ
देशमा कोही द्रोही भएको छ 
देशमा कोही भ्रस्ट भएको छ

Tuesday, March 18, 2014

"हेने के भै रा छ हँ, लासहरु चिच्याई रहेछन त"

portrait source
हप्तौँ सम्म सडक ठ्याप्प छ
दैनिक खाने अन्न आयात रोकीएर,
बच्चा रोएको आवाज बढ्या बढ्यै छ
हैन के भई रा छ हँ यहाँ ?
हजारौँ जीउँदा लासहरु
राँको बोकेर दौडिरहेका छन् त †
कोहि दौडी– दौडी चिच्याउँदै छन् जिन्दाबाद मुर्दावादहरु
कोहि पुत्लाहरु मथि ढुङ्गा बर्साइरहेका छन्
कोहि सडक पुरै ढाकेर लम्पसार पल्टिरहेका छन्
हात उठाइ–उठाई अनेक शब्द फलाकि रहेका छन्
हैन के भई रा छ हँ यहाँ ?
रक्ताम्मे लासहरु आज पनि सहर , सडक , विद्यालय, उद्योग........

संकोच उब्जन्छ
कतै मैले गलत बाटो त †
हैन पक्कै हैन
गलत हुनै सक्दैन
उ यहिँ त छ नि
चाउरे दर्जिको चिया पसल
कुष्ण प्रसाद वाजेको लेडिज एण्ड जेन्टस्

हैन मेरो मस्तिस्कमा त चोट लाग्या छैन्
किन , त्यो वकिलको छोरो लास पछ्याई रहेछ
सोध्न मन लाग्छ्
ए बाजे
“मरो स्थान....?” प्ले कार्ड वोकेर किन कुदिरा छौ ?
यहाँ किन “वान , हाट , खस, सी......”?
यहा कस्ले किन, कस्लाई पेलिरहेछ ?

चिच्याउन मन लाग्छ
ए लासहरु हो.....
“आखिर नाममा के छ ?”
नेपाली र नेपाल भए, पुगेन र ?


(धरान भानु चोकबाट ईञ्जिनियरिङ्ग क्याम्पस टेम्पोमा आउदा मित्र सन्जिब मगर  संग च्याट हुदा हुदै फुरेको "हेने के भै रा छ हँ, लासहरु चिच्याई रहेछन त"  लाई  २०६८ असार १५ गते देखि १८ गते सम्ममा कबितामा ढालेको थिए।  आज सेयर गर्न मन लाग्यो)

Wednesday, February 19, 2014

सहिद

Photo courtesy: http://bpntrp.files.wordpress.com/2013/01/bsn-md-siphal-1.jpg
जिवनका रहरहरु विर्सने
एक महापरुष
मेरो अगाडी बडो गजबले
अमर छ
अमर
मर

के छ ?
काहाँ छ ?
के पाएको छ ?
एक विरोधाभाष
मृत छ अमर कहलिएको छ

ए जिवनका रहरहरु विर्सने
१. ‘ इतिहासका अक्षरहरुसँग
आफ्ना रक्तकोषिकाहरु
साट्दाको अनुभव सुन्न मन छ ’


२. ‘ भर्खरै सँगै जिउने – सँगै मर्ने
कसम खाएर भित्राएकी स्त्रीलाई
सुहागरातमै चिसै ओछ्यानमा छोडेर
युद्द मैदानमा उत्रदाको अनुभव सुन्न मन छ ’

धमिलींदै छ तिम्रो तस्बीर मेरो मानसपटलमा
बताई देउन किन सम्झने तिमिलाई


(अब बिछोड उर्जामा बदल्नु छ
रगत जित्ने शब्द कोर्नु छ)

 सहिदको लाशमा टेकेर आएको प्रजातन्त्रलाई सस्थागत गर्न सकिएन भने त्याग के का लागि , समर्पण के लागि भन्ने प्रश्न बाड बनि आउछ।  सहिद दिवसको दिन लेखेको अ-परिमार्जित कविताको।  

Wednesday, December 18, 2013

सारंगीसंग म

सानो बाट नै सारंगीमेरो मन पर्ने बाजा हो, यसको धुनले गामका आमाहरुको आँखा रसाएको देखेको छु।  ईन्जीनियरिंग दोस्रो वर्ष पड्दा (२०६६ साल असार ११ गते कोठा न. एक, धरान) बिहान म र मेरा केहि साथिहरु  (पाइलट, सुरज, प्रकाश इत्यादी)  नजिकैको चिया पसलमा चिया खान जादा, छेउकै घरमा सारंगी पुस्दै गरेको देखे पछि, आफै बसेको कोठामा गाईने बोलाएर सारंगीको धुन सुन्दै गर्दा लेखेको यो कबिता आज ४ वर्ष पछि आफ्नै सारंगीको साथ खिचेको फोटो देखेर पोस्ट गर्न मन लाग्यो।

"बन्द गर दाई"
मैले
स्पस्ट सँग तिम्रा औंलाहरु नियालेको छुँ
तिम्रा औंलाका नङहरु बांगिएका छन्
रेटिरहेका छन्, थिचि रहेका छन्
अनि मैले
स्पस्ट सँग सुनेको छुँ
तिम्रा बाक्ला ओठबाट घस्रदै निस्केका............
मेरा सरिरका कोशहरु काँपि रहेका छन् स्तब्ध छन्
भो बन्द गर तिम्रा मार्मिक आवाजहरु
यो गांडो देशमा सब तन्नेरि लाटा छन्
देश रोईरहेका सब्दहरु बन्ध गर !

ति प्रेमिका आवाजहरु बन्द भए
तिनिहरुका मुटुको धड्कन घटबढ छ
भो बन्द गर दाई
बन्द गर,
ति बुढिआमाको आँखाको मुहान फुट्न थाल्यो
बन्द गर दाई,
तिम्रा आवाजहरु, सारगिँका धुनहरु ।

Monday, September 16, 2013

अंग्रेजीका नाममा टट्टु मास्टर भर्ति

मलाई सानोमा A B C D पड्दा सारै टाउको दुख्थ्यो।  मेरा दाजुहरु साँझमा गाम भरिका केटा-केटि भेला पारेर आँगनमा लाल्टिन बालेर पडाउनु हुन्थ्यो।  एक पटक मैले आमालाई मलाई  A B C D नपडाउनु भनि दिनु न भन्या थिए , अहिले पनि मलाई अंग्रेजी तेती रुचि लाग्दैन पड्न।  यो भयो मेरो ब्याक्तिगत कुरा।   

 पुर्बी नेपालको हिमाली जिल्ला संखुवासभाको समथर भाग, बिस्वको होचो उपत्यका तुम्लिङ्ग्टारमा अहिले काम को सिल-सिलामा मेरो दिन  बिति  राछ।  हाम्रोमा एक किसिमको बेग्लै माहुल हुन्छ बिद्यार्थी भर्ना गर्ने समयमा उत्सव नै जस्तो, बिध्यार्थिका लागि उत्सव नै हो। तुम्लिङ्ग्टारमा भने मैले अलि फरक प्रकारको उत्सव देखे।  यहाँ दुई ओटा निजि बिद्यालय छन् , भर्नाको सुरुवातमा दुइओटा बिद्यालय मिलेर एक हुने हल्ला बजारमा चल्या थियो , पछि नमिलेको हल्ला सुनियो , तेस्पछि राजनीतिक स्वोरुप लियको आभाष पाइयो पाइयो, पछि फलाना पार्टिका  आस्था बोक्ने फलानो बिद्यालय मा फलानाका पार्टीका आस्था राख्ने फलाना पार्टीमा भन्ने सम्म सुनियो।  अहिले दुवै बिद्यालयका गाडिहरु बिद्यार्थी लिन तथा घर छोड्न दौडिञ्छन।  खुसीको कुरा हो बस चढेर बिद्यालय गएको पैसा तिर्नु पर्दैन रे फरक यतिहो कुनै-कुनै बिद्यार्थी भेनको हुटमानि देख्न पाइञ्छ।  

गत सनिबार बाल दिवस रहेको यिनै बिद्यालयमा पड्ने नानीहरुबाट जानकारी पाइयो , दिनभरी बिद्यालयमा गित बाजी रहेको थियो फरक यति थियो कुनै गित साना नानीहरुको कलिलो मस्तिस्कमा नपच्ने खालका थिए।  यस्ता गित बज्नुमा मा विद्यालयको सम्पूर्ण दोष देख्दिन , सर्कारि नीतिको खाचो महसुस मात्र भयो।  यसै प्रसंगमा एउटा कुरा याद आयो , एक पटक मा पढ्या बिस्वबिध्यालयमा तराई बिध्यार्थिको कार्यक्रममा प्रमुख अथितिले सार्बजानिक स्थलमा हेर्न मिल्ने भन्दा अलि बडी नै देखेछन क्यार , भोलिनै पल्ट अबदेखि 'तेस्ता नाच' देखाउन नपाइने सूचना पार्टीमा सुचना टासियको थियो।  

बाल दिवसको भोलि पल्ट अर्थात् हिजो एक्कासी मेरो नजर औता LKG मा पढ्ने भाईको कापीमा पर्यो, उसले पड्दै गर्या कापीको केहि तस्बिर तल हेर्नु होला।  

माथिको भाईको मिसले आफैले लेखर नोट बनाई दिएको कापीको पन्ना हो।  मेरो नजर पैला यसमा परेर हास उठ्यो , उसको आमाले किन हास्नु भो, गल्ति  लेख्या छ कि के हो भनिन।  मैले भने 'गाइको कति ओटा खुट्टा हुन्छ मा यसकी मिसले गाइले दुध दिन्छ भनेर लेखिछिन ' । एक छिन हासो मचियो। 

अर्को पन्नामा मिसले पैला aeroplane को spelling गलत लेखेर काट्या छिन।
यहाँ हेर्नुस प्रस्न सुनु गर्दाको अक्षर W कतै ठुलो खालको (Capital) र कतै सानो खालको (Small) लेख्या छिन।

यस बाट के प्रस्ट हुनु पर्छ भने हाम्रो सिक्षा प्रदान गर्ने निकायले हाम्रो समाजलाई कता तिर धकेली रहेछन।  यसलाई अपराध नभनेर के भन्ने, अरबमा पसिना बगाउनेले आफ्ना नानीहरुले अरब नाधाउनु परोस भनेर दुई छाक नखाई-नखाई आफ्ना नानी हरुलाई निजि बिद्यालयमा भर्ना गर्या छन्।

बर्षको छ सय रुपया तिर्न गाह्रो भएर कुनै बेला मा छात्रब्रिति खोज्ने मलाई महिनाको ४५० तिर्न कति गाह्रो हुन्छ Nursery , LKG  मैले बुज्या छु । 

अन्त्यमा मलाई के लाग्छ भने यो देश नेताले जति अन्धकार तिर धकेल्दैछन त्यो भन्दा बडि टट्टु मास्टरले धकेल्या छन्। अहिले हाम्रो समाजमा नम्बर ओन माफिया सिक्षादिने निकायेरा र तिन्का टट्टु मास्टर हुन्।  जो हात पखालेर नया पिडिको भबिस्य अन्धकार पार्न लाही पर्या छन् , निमुखा अनपड हामि नेपालीका रगत चुसी रा छन्।  

(सरकारीमास्टरको त झन् कुरा गरी साध्य छैन, गाममा पडेलेखेका हामि हुम भनेर फुर्ति लाउन मात्र जान्दा रहेछ , SLC तथ्याङ्क हेर्ने हो भेने सुन्य )

**यसलाई गलत अर्थ नलाइदिन हुन आग्रह गर्दछु , सबै शिक्षक/बिद्यालय यस्ता छन् भन्ने मेरो अर्थ हैन**





Friday, August 9, 2013

हातलाई युद्धका बेला बन्दुक समात्न हैन युद्ध हुनै नदिन कलम समात्न प्रेरित गरौ

चौबंन (२०५४) साल तिर म बेचलर सकेर जागिर खान यहाँ आएको थिए।  पैलो-पैलो जागिर खुब मजाले काम पनि गरिन्थ्यो, रमान्थ्यो पनि, भुलाइन्थ्यो पनि।  म आफुलाई लकि नै सम्जंथे ,  पडाई सकिने बित्तिकै राम्रै तलब भएको जागिर पाएको थिगीमा पाए।  जिन्दहाड नटेकेको मान्छे, मैले पाहाड मा जागिर पाए भन्दा , आमाले खुसि हुनु त कता फिक्का  अनुहार लाउनु भा थियो।  पस्चिम बाट सुरु भएको द्वन्ध बिस्तारै पूर्वतिर मौलिन थालेको मेरी आमालाई राम्ररि थाहा थियो , बुबाले सम्जाउदै भन्नु भा थियो "समाजमा काम गर्छन इनिहरु चिन्ता लिनु पर्दैन"  । समाजमा के काम गर्छन , बाउले के भन्न खोज्या हुन् मेरी आमालाई समजमा आए जस्तो मैले बुजेको थीइन।  हाम्रो अफिस मा ७ जना जति थियौ तेती बेला।  तेस्मा एक जान स्थानीय दिदि पनि थीइन जो सफा सुघर देखि लिएर चिया सम्म हामि लाई खुवाथीइन।  उनि तेती हास्न जान्ने थीइनन  तेही पनि कैले काही चिया ल्याउदा , मेरो कम्पुटर मा बजदै गरेका ' सब्द संगीत' कहि भेजा मा नउत्रने अंग्रेजी हेभी मेटल सुनेर हास्न खोजे जस्तो गर्थिन।  यस्तो मौका को फाइदा उठाउदै मा उनि संग नजिक हुन खोज्थे र उन्लाइ उन्को परिवारको अवस्था, परिवारको सदस्यको बारे मा सोद्द्थे।  उनको परिवारमा २ छोरा र ४ छोरी रहेछन।  बुढा बितेका रहेछन।  "गाउका माहजंनका हली बस्थे, लगातार जोरो आएको थियो , १५ दिनमा जोरोले लग्यो" एक दिन उनले भनिन।  एउटा छोरो १४ वर्षको कक्षा ६ मा र अर्को छोरो १० वर्षको कक्षा २ मा पद्दा रहेछन।  
एक दिन म फिल्ड बाट अफिस छिर्दा-छिर्दै ठुलो-ठुलो स्वोर मा उनि कराएको सुने।  म दौडदै हाकिमको कोठामा छिरे।  उनि ठुलो ठुलो आवाज मा औला ठड्याउदै बोल्दै थीइन।  मैले वातावरण बुज्न सकिन र नबोली बसे।  
तेस्पछि उनि अफिस आउन छोडिन।  बिस्तारै बुज्दै जादा उनि तलब बडाउनु परो भनेर भन्न हाकिम कोमा आकी रहिछन।  उनको ५ बर्ष देखि एउटै तलब रहेछ।  अन्य कर्मचारीको चाई बर्सै पिछे बढ्ने उनलाई थाहा रहेछ।  हाकिमले म माथि कुरा गर्छु भन्दै टार्ने गरेका रहेछन , उनिलाई असर्य भएछ र चर्केकी रहिछिन।  मलाई अनौठो लागिरा थियो , उनको घरको अवस्था नाजुक थियो , बनि बती गरेर कमाउने भन्दा धेरै अफिसले दिनै राख्या थियो , कामै किन छाडिन।  एक दिन मलाई एउटा ले सुनायो, उनि माओबादिमा लागिन रे , बर्सौ देखि हेपिदै आएकाको हक अधिकारका लागि लड्नु पर्छ, सर्बहारहरु अब एक जुट हुनु पर्छ भन्दै उन्लाई गाउकै एक जानाले क्रान्तिमा हिस्सा लियाछ।  एक दिन मा उनको घर गएको थिए , छोरा-छोरी अलपत्र छाडेर उनि क्रान्तिमा होमिछिन।  एक जाना छिमेकीले सुनाईन यहा एक जाना बच्चाको कुरा छैन दीदी भन्दै उनि अरु के के हिन्ने बेलामा भन्दै थिइन् रे।  "हाम्ले जति कोसिस गरे पनि उन्लाई रोक्न सकिनम" उनले भनिन।  


फेरी अहिले म तेहि ठाममा जागिरमा आएको छु।  यो पन्द्र वर्ष मा देशमा अनेक उतार-चडाब भएको छ।  देश हाक्ने पद्दतिमा फेर बादल आएको छ।  लामो समय संगर्ष पछि , युद्धको बाटो त्यागेर माओबादी सत्तामा पुग्या छ।  मैले अफिस आएको केहि दिन पछि , उनको बारेमा जान्न मन लागेर बुज्न थाले। म उनको घर एक दिन गए।  उनको घर भत्कन ठिक्क परे जस्तो भा रहेछ।  बाहिरै मूल ढोकामा उनि र उनको छोराको फोटो मा माला जुण्ड्याईको देखेर म झस्किय।  कम्ब्याक ड्रेसमा लामो बन्दुक बोकेर उनि उभिरहेकी रहिछन।  उनि छेउमा बस्ने अर्को केटो को होला भन्ने लागो।  एकै छिन मा एक जान कान मा ठुला ठुला मुन्द्री लागाको, जुल्फे केटो अगाडी आई पुग्यो।  मलाई कसलाई खोज्नु भा भनेर सोध्यो मैले उ संग सामान्य बातचित गरेर छेउ कै चिया पसलमा छिरे। त्यहा बुज्दै जादा उनि लागेको केहि पछाडी उनको छोरो नि पडाई छोडेर आम संगै क्रान्ति मा होमियो रे , दुवै जान भिडन्तमा सहगत प्राप्त गरे रे।  "छोरीहरु को-को संग कता कता लागे सर, कान्छो छोरो चै अहिले ड्यास माओबादिमा कुदी हिड्छ" पसल्नी बोलिन । "यो सरकारले हाम्रो समस्या बुजेन, हामि सहिद परिवारलाई हेरेन भन्दै कुद्छ"   उनले थपिन।  उसले कति पढेको छ नि भनेर मैले सोधे, "के को पद्नु सर आमा हिने पछि केहि समय काकाको मा बस्यो, अलिकति खुट्टा लागे पछि तिहा बाट निस्किएर आफ्नै घर मा बस्दै छ, फेरी हतियार उठ्न सक्छ भन्दै हिन्छ" उनले भनिन। म चिया को पैसा तिरेर बाट लागे।



यहा कसैले आकडा निकाल्या छ , क्रान्तिको नाम मा कति टुहुरा भए, कति बिदवा भए,  कति गुण्डा भए, कति सिंह भए , कति बिराला भए।  स्यालहरु सिंहले अत्याचार गरो भन्दै डकुरेर आफु सिंह भए अरुलाई बिराला बनैदिए।  

क्रान्तिगर्ने ले किन बुजेनन , युद्ध भन्दा ठुलो हतियार सिक्षा हो भनेर ? किन भनेन उनीलाई तिमि तिम्रो छोरालाइ दुख गरेर नि पढाउ , एक दिन तिम्रो छोरो तिम्ले कुचो लाएको अफिसमा कलम कुदाउने हुन्छा।  

    


Saturday, July 20, 2013

शब्दमा तिम्रो नाङ्गो तस्वीर उतार्न खोज्दैछु

सब्द 'म' आफैँ
सब्द 'तिमि' आफैँ
'रेखा' मिलेरै अक्षर/सब्द बन्ने होनी

संजाल फैलिदै छ
मस्तिस्कमा रेखाहरु कोरिदैछन
'आनन्द' र 'मज्जा' मा फरक भए झैँ
'सेन्स' र 'दृस्टी' मा फरक हुदो रहेछ

सुम्सियाको तिम्रो शरीर
नाङ्गै-बस्त्र बिहिन
खुल्ला ठाममा तिम्रै अगि बसेर सोच्न
'म्याक्स प्लाङ्क फोर्मुला' सोच्नु भन्दा सरल रहेनछ

Monday, July 15, 2013

कलि युग कि मोडर्न पार्वती

लामो समय देखि साउनिको भित्तामा एक्लै शिव झुण्डी रहेका थिए । गोरु बाहन  लिएर हिमालय पर्बत बाट यात्रामा निस्कन लागेका जस्ता लाग्ने शिव, यात्रामा कहिलै निस्केनन् । घाटिमा सर्पको माला भिरेका, डम्बरु र त्रिसुल बोकेका शिव, रुद्राक्षको मालाका साथ, बाघको छाला लगाएका अनि खुट्टामा काठको खराउ लगाएका छन् । एक्लै बिरक्तियका शिव माथि खै के लागेछ मेरी साहुनी लाई भर्खरै एउटि मोडर्न पार्वती लियाइदिछिंन । आधुनिक मोटरसाइकल लिएर ग्लोबल वार्मिंङ्गले गर्दा खुइलिसकेको हिमालय पर्बतमा पुगेकी पार्वतीको रुप अनि लवाई पनि फेरिएछ  । खुट्टामा छ इन्च बडीको हिल  लगाएकी पर्बतिले , साउनिकै छोरीको भाषामा भन्नु पर्दा "ममी यसको त चाक देखिएछ " जिन्सको कट्टु भिरिछिन, हातमा बाला अनि नाईटो माथि मात्र छोपिने गरि सेतो सर्ट लगाइछिन, कपाल खुल्लै राख्दै । 

यसलाई अन्यथा नालिदिनु होला, सिवको यो रुप पनि चित्रकारले बन्धकोठा मा बनाएको भन्ने हामीलाई लाग्या अवस्थामा कलियुगमा पार्वती यो रुपमा देखिन के बेर !

Sunday, July 14, 2013

नमरि जलिरहेको एउटा सागर म

तटस्थ मेरो मस्तिकलाई छालमानि
जब तिमिले सर्फिङ् गर्न थालेउ
प्रेमका सब्द-जाल हरु फ्याक्न थालेउ
म, सागर
हावामा कावा खाँदै
हाहा

नजान्नु पनि घात रहेछ
बृज् लाग्ने सुरुमा सब्द हरु
बिस्तारै रितु सङै
मस्तिस्कबाट तल झर्दा रैछन्
अनि घाटिँ हुदै अलि तल
मुटुमा पुग्दा तातिदाँ रैछन्
के जान्नु
ताप र राप ले
नमरि जलिरहेको एउटा
सागर म

Thursday, June 13, 2013

म अनि प्रेम

 

आँफै भित्र उत्पन्न
एक परिस्थिती
चडेछ क्यारे जोवन
तिम्रै अगाडी हाँस्दै उठ्या भुलेउ होला
जिवन्त आँखा तिम्रा
चाँदिला दाँतका काला फेदिहरु
अनि फुर्दै गरेको  तिम्रो रङिन  जोवान
साँच्ची बोलिको आवसेक परेन
प्रेममा पागल

तिमी सँगको सामिप्यतामा 

सरीर किन काँप्या 
तातो किन भा
रौँहरु ठाडा किन 
प्रश्नको खेल आँफैमा भएसी
प्रेममा पागल

एक नजरै
भुल भयेछ
नौली होलेउ लाग्या थियो,
कालो कपाल छेलिएको गोरो मुहार
कम्ता तड्पिनु पर्या थियो
प्रेममा पागल
एक हैन् आधा दर्जन् प्रस्ताब् असुइकार्

फेरी चाँदिला दाँतका काला फेदी भएकी
समाजिक भुमध्य रेखा परकी
छुच्ची
अर्को नसोचेको सामपिय्ताले गाँजे पछि

प्रेममा पागल

Wednesday, June 12, 2013

फुटकर कविता

१ 

अब आकास चुम्नु छैन
आफ्नै देसमा सस्कृति गुम भएको बेला
सुन्याता बुज्नु छैन
आँफै भित्रका सपना गुमनाम भएको बेला

२ 

बिभेदका रेखा मेट्ने सोचाईमा मग्न भएको बेला 
तिमी प्रेमको रस पियाउन खोज्छौ 
यस्तो लाग्छ
तिम्रो प्रेम सँग साउनि रक्सिका प्याला साटौ

३  

शुभ बिहानि मै
जव
छुँदै नछोको शरीरबाट
बलत्कारको आरोप लाइन्छ
शुभ दिनको कल्पनाहरु
स्खलित गर्नु सिवाय

अरु के गरुँ    

Wednesday, January 23, 2013

यात्रा , दिल्ली र नारी हिंसा




म उभिएको छेउकै सिट खाली भएको थियो , साँझ पाँच बजे तिर ईटहरी बाट विराटनगर तिर गुडिरहेको बसमा । वहिनी खाली हो भन्दै म उनको छेउमा बसें । उनले पेन्ट–भेस्ट माथी सुइटर लाएकि थिइन् या कुर्ता–सुरुवाल माथी अहिले मलाई याद छैन् । सत्र वर्ष ननाघेकि जस्ति , काली वर्णकी , अली लामो नाक , डल्लो अनुहार..छोडि दिंउ यसले कुनै अर्थ लाग्दैन । मैले ¤याल तिर फर्कदै सोधें , “वहिनीको घर बिराटनगर हो ?”, केहि वेरको अन्तराल पछि जवाफ दिई “नहिं दिल्ली” ।
दिल्ली शब्दले मलाई एक प्रकारको झड्का दियो । एक महिना अगाडी , छिमेकि मुलुक भारतको ब्यस्त शहर दिल्लीमा , आन्ग लिद्घारा निर्देशित यो वर्षकै एक सफल चलचित्र लाइफ अफ पाई , जुन चलचित्रमासमुन्द्रको विचमा पानि जहाज दुर्घटना भए पछि एक नाँउमा छुटेका एक केटो र बाघ कसरी जिवित किनारा सम्म आइ पुग्छन् भनेर देखाइएको छ , हेरेर सार्वजानिक वसमा फर्किरहेकी २३ वर्षिय नारीलाई सँगै रहेको पुरुष साथीलाई शारीरीक यातना दिई सामुहिक बलत्कार गरिएको घटना अझै पनि सेलाएको छैन् । त्यहि ठाउँकि उनि भन्दा लगभग पाँचबर्ष कमकी मुस्लिम समुदायकी नारी मैरै छेउमा बसेर  एक्लै यात्रा गरिरहेकी थिइन् । मैले कुरा अगाडी बडाउने हेतुले भनें “आप नेपाली समजते हो?”, “थोडा थोडा” उनले मतिर फर्कदै जवाफ दिइन् । उनलाई कुरा गर्न केहि सजिलो होस भनेर मैले उनलाई आफ पनि भारतको केहि स्थान यात्रा गरेको र दिल्ली पनि पुगेको बताँए । ब्यबस्थापन विषय लिएर कक्षा ११ पढ्दै गरेकि उनि दिल्लीको स्थानिय बासिन्दा रहिछन् । जाडो बिदा मनाउन नेपाल आएकि उनि अहिले निनिको घरबाट माइजुकोमा बिराटनगर जाँदै रहिछन् । आफलाई अतिफ र श्रेयाको फ्यान बताउने उनले अतिफद्घारा नै नायकको भुमिका निर्वाहा गरिएको लैङ्गिक विभेदलाई कथा वस्तु बनाएको वोल चलचित्र हेरेकी रहेनछिन् । भविष्यमा एक सफल गाइका बन्ने उद्देश्य लिएकी उनलाई बिराटनगर कहाँ माइजुको घर र कहाँ उत्रने भन्ने पनि थाहा रहेनछ ।  यिनि सँगको भेटले मलाई पनि केहि शब्द कोर्ने उर्जा प्रदान गरेको छ ।
छिमेकी राज्य भारतमा अहिले केहि हप्ता अगाडि देखी नारी स्वतन्त्रता र सुरक्षाको माग गर्दै लैङ्गिक स्वतन्त्रता सम्बन्धित आवाज उठाउने संघ–सस्था , कलाकर्मि र साधारण जनताले सडक र सदन दुवै तताई रहेछन , समचार माध्यमले पनि आवाजलाई बुलन्धीत पानर््ा महत्वपुर्ण भुमिका निर्वाहा गरिरहेछन् । यसको असर नेपालमा पनि प्रस्ट रुपले देखिएको छ । अहिले महिला हिंसा सम्बन्धित आवाज राजधानी देखि जिल्ला–जिल्लामा बुलन्ध भहिरहेको छ ।
हजारौँ जनता सहिद भएर , लाखौँ जनता सडकमा उत्रेर देशको शासनसत्ता जनता हातमा परेको वर्षै बिति सक्ता पनि देशमा उपयुक्त कानुन बन्न सकेको छैन् । न्याय पुर्ण कानुनको अभावमा अपराधको संख्या दिन प्रतिधीन बड्दो छ । कानुन माटो र परिवेश सुहाँउदो हुनुपर्छ अन्यथा यसको परिणाम नकरात्मक पनि हुन सक्छ । कडा भन्दा कडा कानुन बन्दैमा हिंसा बन्द  हुुन्न भन्ने सिद्ध भइसकेकै हो , यसका लागी हरेक जनतामा चेतन स्तर उक्सनु आवाश्यक छ । हामि सबैले अठोट लिनु आवाश्यक छ , अब कोहि मैना , सिवा या विन्दु बन्ने छैनन् ।
हाम्रो पुर्विय सस्कृतिमा अस्मितालाई जीवन भन्दा महत्वपुर्ण रुपमा हेरिएको पाइन्छ । अस्मिताले केहि हद सम्म अर्थ राख्छ तर जीवन अनमोल छ , जीउनु पर्छ तब पो न्याय पाइन्छ भनेर १७ बर्षको उमेरमा आज भन्दा तिन दसक अगि सन.१९८३ मा आफ्नै पुरुष साथि सँगै घर बाहिर निस्कदा केहि अपराधिहरुले जंगल तिर लगि सामुहिक वलत्कार गरि केटो साथिको ज्यान लिन लाग्दा केटोलाई नमारे आफुफेरी पनि आउने आग्रह गरि ज्यान जोगाएको सोहयीला अब्दुलाली वर्डप्रश डट कम मा लेख्छिन । उनि अहिले सफल लेखिका हुन । यसबाट हिंशा पिडितले पाठ सिक्नु पर्छ ।
कृषि प्रधान भनेर चिनिदै आए पनि अब कृषिले मात्र देश र जनताको स्तर उकास्न संम्भव नहुने देखिएको छ । कृषिका साथ पर्यटन मुल नारा हुनु आवाश्यक छ । पर्यटन व्यवसाय तब मात्र संम्भव छ जव स्थायी शान्ति उपलब्ध हुन्छ , विना त्रास यात्रा सँम्भव छ ।  
मलाई यसमा खुसी लागेको छ कि, उनि विना त्रास साँझको समयमा सार्वाजानिक यातायातमा एक्लै यात्रा, बिना संकोच म सँग सम्बाद गरी रहेकि थिईन् । यसमा आश्चार्य मान्नु पर्ने खास बात केहि नहुनु पर्ने हो । सहज वातावरणका लागी जनता र सरकारी निकायको भुमिका अपरिहार्य छ , एकल प्रायसले मात्र देसलाई सहि दिशा प्रदान गर्न संभव छैन ।
अन्त्यमा प्रथाना गर्दछु उनको जिवन घुम्टो भित्र सिमित नहोस , दिनभर अपरिचित नजरबाट र रातभर परिचित श्रीमानबाट लुटिनु नपरोस् । अबका दिनमा महिला हिंसा सम्बन्धित आवाज उठाउनु नपरोस ।  


Thursday, January 3, 2013

मानौ उनको मृतु नभएको भए

आफ्नै घरको आँगनमा बसेर सोच्दछु
मानौ उनको मृतु नभएको भए :(

उ तेही पर स्कुले बच्चा हिड्दै छन्
फरक के छ र ? रातो टाई र कालो जुत्ता बाहेक
सोचाईको सिमा टुट्न खोज्छ , मन लाग्छ सोधौ
के
तिम्रा बाउ हरेक रात जाँडमा डुबेर आउछ ?
तिम्री आमा हरेक रात आँसुमा डुब्छिन ?
या तिम्रो घरमा रात भर हुरी चल्छ ?
भनन तिम्रो नाम सिता, गीता कि फूलकुमारी ?

उन्को नाम प्रतिमा
एक दसक अगाडी उन्को मृतु
बारुदले छाती फोरेर मेरै गाँउ भएको हो
आफै भित्र गाडेर बसेका बाहेक केहि छैनन
देखाउन मिल्ने उन्को तस्बिर या उन्को प्रतिमा आफ्नै गाँऊ मा

उफ्रदै भन्या थिन एक दिन
मेरी आमा रुने छैनन् अब, बा जाँडमा डुब्ने छैनन्
भाटा लाम्न सुरु गर्या छन् रे , माओबादि आँम्छन रे हाम्रा गाँउमा
अब हाम्ले दसैमा नयाँ लुगा लाम्न पाम्छन रे 

फेरी सोच्छु
मानौ उनको मृतु नभएको भए
उनको हरेक दसैँ खुसियाली बोकेर आउथ्यो
या
हरेक दिन अपरिच नजरबाट र
हरेक रात आफ्नै श्रीमानबाट बलात्कृत, आँशु बगाउदै हुन्थिन
या मेरै अगाडी रास्ट्रीयता बजारमा लिलाम गर्दै, राष्ट्रबादी भाषन चर्क्याउदै हुन्थिन




Monday, December 31, 2012

बिरानु जीवन मेरो लागि


कुनै बेला  तपाईलाई लाग्न  सक्छ कसैको पछाडी दौडिनु फगत  अर्थ हिन रहेछ, समयको बर्बादी रहेछ । तर मलाई लाग्छ तेस्ले पनि जीवन जिउने कला सिकाउछ ।

"जीवनलाई बुज्दै नाबुज्नु
अनि नजिक बाट बुज्नु पनि "घातक " हुदो रहेछ "*

तल केहि सब्द कोरेको छु जीवन बुजाई पनि कसै संग "Relative" हुदो रहेछ । मेरो अनुरोध यसलाई कविताको रुपमा मात्र हेर्नु होला

बिरानु जीवन 

शायद केही फरक भएरै होला
एउटा बुज्न नसकेको शब्द
"जीवन" मेरा लागि

उन्को आँखा भित्रको
गहिराई नाप्न
अनि सुन्याता भित्रका
गुम्सियका शब्द नियाल्न
आफ्नु "जीवन" दौडाउनु
उन्लाई अस्र्य लाग्नु
टाढा कतै भाग्न खोज्नु
आँफै उभिएको जमिन  
आफ्नै लागि बिरानु हुनु

एउटा जिउदो लाश सरी
 "जीवन" मेरा लागि
आफ्नै शब्दकोशबाट मेतिदैछ ।

* मेरो अनुभव

Sunday, April 22, 2012

भन्सामा ईन्धन बचाउने काइदा


jhf/ d'No j[l4 ;Fu} ljBfyL{ o'jfx? lsg  ;8s ttfFp5g\ eGg] s'/f d]/f] dfg;–k6ndf klxn] b]lvg} k|Zg lrGx alg u8]sf] lyof] . ha d vfgf ksfpg] Uof; ;lsP/ k;n k'u], ;fplhn] ;fwf/0f kf/fdf, æUof; ;6]{h 5 , ANofsdf lsGg' k5{ , c?nfO{ PSsfO{; ;on] a]Œf}5' , tkfO{ lrg]s} efO{ x'g'xf] b'O{xhf/ lbg'xf]nfÆ eg] .  dnfO{ Psl5g xf; p7\of], To;kl5 ;f]w], ækfr;o jl8 rflx s]–sf nfuL lg <Æ To;kl5 pgn] kmNofSg yfn], æPs AoflQm Ps Uof; lbG5 , dfG5] v6fpg' k5{ , dfG5] e]6\g ufx|f] 5 , slDtdf Ps ;o /f]lh lbg' k5{ , vfhf vr{ , sf]lx–sf]lx t vfln xft kms{G5g\ , cfkm} eGg'xf]; 9'jflg vr{====Æ d}n] pgsf] af]nL lardf /f]Sb} eg] , ædfkm ug'{xf]nf , lng'; b'O{ xhf/Æ .
dnfO{ yfxf 5 xfld h:tf] ;fwf/0f hgtfsf] cfhsf] ;d:of xf] of] , o;sfnfuL ;8s / ;wg b'j} tftLPsf] klg b]v]sf 5f} / kl/0ffd klg yfxf ePs} xf] , ;fwf/0f efiffdf æcGt/fli›o d'No j[l¢Æ . To:t} OGwgsf] ?kdf ag km8fgLn] ubf{ æx/Lof] jg g]kfnsf] wgÆsf] cl:tTj nf]k ePsf] tyf s]lxsf] Hofg} u'd]sf] lttf] ;To klg xfdL dfem  5+b}5 .  clxn] ljZj phf{ ;+s6 s;/L xn ug]{ eGg] ljifodf s]lGb|t 5 , o;sf] pkfosf] vf]hdf cjf}{ 8n/ nufgL eO/x]sf] 5 . lo ofjt s'/fx? lsg 8sf/L /x]sf] xf]nf eGg] tkfO{nfO{ nfUof] xf]nf , cj xfldn] ;f]Rg] j]nf cfPsf] 5 , d'No j[l¢ /f]Sg ca ufx|} knf{ . t/ xfd|f b}lgs rngsf s]lx afgL ;'wf/] efG;fdf 7'nf] dfqfdf phf{ -OGwg_ jrfpg ;lsg] s'/fdf b'O{dt 5}g g t o:sf nfuL ;8s g} ttfpg' k5{ . efG;fdf OGwg s;/L jrfpg] eGg] s]lx pkfox? ;+sng u/]sf] 5' , ljZjf; 5 tkfO{n] nfu' ug'{ x'g]5 .
vfgf ksfpbf ef8fsf] d'v 5f]Kg] ug'{xf]; , o;n] tkfO{sf] krf; k|lt;t OGwg tyf ;dosf] klg jrt x'g]5 .
cfuf]nfO{ ;s] ;Dd 9fSg'xf]; , o;sf] dtnj HjfnfnfO{ aflx/L jftfj/0f-xfjf_ ;u hf]ufpg' xf] . tkfO{ bfp/f k|of]u ug'{ x'G5 eg] jl/k/L df6f] / e';fsf] lbjfn ;lx 9¨ af6 agfpg' xf]; tfls xfjf l5g{ gkfcf]; .
ef8f] hlt;Sbf] kftnf] tyf tfk ;lhn} kf/ x'g] (good conductive)k|of]u ug'{xf]; .
Hjfnf / ef8fsf] b'l/ ;s]–;Dd sd ug'{xf]; , Vofn ug'{xf]; ef8f]n] cfuf] aNg cj/f]w eg] ug'{ ePg .
ef8fsf] w]/} h;f] efu cfuf]sf] Hofnf leq kfg'{xf]; , o;n] ubf{ sd efu aflx/L jftfj/0fdf kg]{ h;n] ubf{ sd OGwg d} vfgf tof/ x'G5 .
vfgf kfSg' s]lx cuf8L g} cfuf] aGb ug'{xf]; , o;n] ubf{ OGwg jrt x'g'sf ;fy} vfgf klg k'0f{ ?kdf tof/ x'G5 .
;s] ;Dd vfgf ksfpg k|]z/ s's/ k|of]u ug'{xf]; , ;'?df k|]z/ s's/ lsGg ;fwf/0f ef8f eGbf al8 nfu] klg ;du|df k|]z/ s's/ k|of]u g} a'l¢dfgL x'G5 . k|]z/ s's/df Ps l;l¶ nfu]kl5 OGwg÷Uof; £f6fpg'xf]; .
       ljZjf; 5 tkfO{n] OGwg , k};f / ;dosf] jrt ug'{ x'g]5 .

gf]6    @)^( ;fn a}iffv ( ut] Anfi6 df k|sfl;t eO{ ;s]sf] 5